MA Festival: totaal(boek)kunst
Van 1 tot 10 augustus 2025 gaat in Brugge het MA Festival door: een muziekfestival dat vernieuwing wil brengen in de wereld van de oude muziek. Dat doet het onder andere door bruggen te bouwen naar andere kunstvormen, waardoor de grenzen van de muzikale discipline worden overstegen, en een feest van de kunsten in de ruime zin tot stand komt.
Naar aanloop van het festival waren op donderdag 24 juli 2025 drie kunstenaars uit verschillende disciplines te gast in boekhandel De Reyghere om met elkaar in gesprek te gaan over hun werk en hun relatie met andere kunstdisciplines: de Nederlandse dichter en romancier Roelof Ten Napel, de Brusselse violiste, componiste en performer Elisabeth Klinck en de Vlaamse beeldende kunstenares Joëlle Dubois.
Kunst is op zijn best als het er in slaagt iets aan een ander te geven. Taal is daarvoor een dankbaar medium. Dat komt misschien omdat het een eendimensionaal medium is. Je moet het doen met een regel tekens die van links naar rechts wordt gelezen. Een nauwe flessenhals waarin je gift moet zien te passen. Maar beperking stimuleert creativiteit. En als de gift in het medium past, biedt de flessenhals de lezer focus, richting en rust. Toch droomt Roelof Ten Napel ervan om die eendimensionaliteit te overstijgen. Geïnspireerd door de schilderkunst vraagt hij zich af of hij een abstract-simplistisch boek zou kunnen schrijven: een boek dat eindeloos kan worden herlezen en afhankelijk van het perspectief, de stemming en de gedachten van de lezer telkens weer iets anders laat zien. Voor Elisabeth Klinck is dat in elk geval waar zij naar streeft bij het componeren van haar muziek.
Taal is zeker het medium bij uitstek om een verhaal over te brengen. Roelof Ten Napel heeft gezegd: ‘Als ik een verhaal wil, ga ik een boek lezen.’ Een kunstenaar uit eender welke discipline kan dankbaar gebruik maken van taal om verhaal in een kunstwerk te verwerken. Maar het voorwerp van de taalgift is daar niet toe beperkt. Joëlle Dubois verwerkt vaak korte quotes en gedichten in haar schilderijen. De in de eerste plaats instrumentale muziek van Elisabeth Klinck bevat soms tekst. De schilder en de muzikant zijn het erover eens dat taal niet noodzakelijk verhalend moet zijn, en zelfs dat taal niet noodzakelijk een boodschap moet overbrengen. Taal kan ook louter suggestief zijn, om bepaalde gevoelens of associaties op te roepen. Een gebrek aan boodschap maakt de gift niet minder belangrijk. Ons leven is ook geen naadloze aaneenschakeling van belangrijke plotelementen. Het grootste deel van ons leven bestaat uit tussenpozen zonder plot. Maar dat betekent niet dat die onbelangrijk zijn. Het tegendeel is misschien eerder waar. Franse componist Claude Debussy heeft gezegd: ‘Muziek is de stilte tussen de noten.’
Taal kan dus een medium zijn, maar het kan ook een louter ondersteunende rol vervullen voor andere media. Taal kan een kunstenaar bijvoorbeeld in de juiste stemming brengen om te creëren. Elisabeth Klinck heeft de goede gewoonte om ‘s morgens wat te lezen. Dat helpt om te vertragen, en die vertraging kan uitdijen naar de rest van de dag. De rust in de hals van de fles die dobbert op de oceaan van prikkels in onze omgeving, mondt uit in creativiteit.
Omgekeerd kunnen beeld en muziek een schrijver in de juiste stemming brengen om te schrijven. Joëlle Dubois herinnert ons eraan hoe kleur bepalend is voor sfeer en emotie. Iets om bij stil te zitten aan de schrijftafel. Muziek kan ook kleuren. De schrijftafel van Roelof Ten Napel wordt bijna altijd gekleurd met achtergrondmuziek. Niet eender welke muziek, want muziek kan een tekst in de weg staan. Maar de juiste muziek kan dienen als een soort metronoom om de stemming van een tekst aan te houden.
Wat geldt voor de schenker geldt eveneens voor de begiftigde. Laat ons als lezers aandachtig blijven voor het totaalkunstwerk dat een boek is. Een boek in je hand is een wonder. Probeer stil te staan bij het totstandkomingsproces. De inspanningen van de auteur, de context en omgeving waarin het boek is geschreven, wat de auteur heeft beïnvloed en alle bijdragen en omstandigheden die de publicatie mogelijk hebben gemaakt. Breng je aandacht vervolgens over naar het product. Let op het formaat, het gewicht in je hand, de kleur van de omslag en de illustratie op de cover. Voel de textuur van het papier en hoor het geritsel van de bladeren. Wat geeft het boek jou?
Tekst: Stan Pollefliet
