Nu er ook al een Italiaanse versie van verschenen is, even een reminder!

Niet de stuurman, maar het schip

Sommige boekenruggen blijven je aankijken. Zeker als daar de versteende beeltenis van Alkibiades op staat. Ze herinnert me steeds weer met wat voor goesting ik me, een week lang, in mijn leesplek nestelde, met alweer een volgende dikke honderd bladzijden voor de boeg. Wat maakt het lezen van dit boek tot zo’n avontuur?
Het is een tijdreis, en dat zul je geweten hebben. De stijl is die van de grote Griekse schrijvers, en daar is wel een wat langere leesadem voor nodig. Maar na een poos glijden de zwierig geschreven zinnen zo naar binnen!
We gaan terug naar het Athene van de vijfde eeuw voor Christus. Daarin lopen vertrouwde figuren rond zoals Pericles, Socrates en natuurlijk Alkibiades zelf, de extravagante politicus, veldheer, en Olympisch kampioen wagenrennen. Je leert de cultuur kennen van de Spartanen, de Traciërs, de Perzen, luistert naar pareltjes van redevoeringen, trekt mee op adembenemende veld- en zeeslagen, …. Handig dat je de zeeroutes kan meevolgen op de kaarten aan beide binnenkanten van de kaft – de auteur heeft er werkelijk alles aan gedaan om het leescomfort te verhogen! Alle mogelijke historische informatie zit in de roman verwerkt. Interessant is bv. om te zien hoe het schervengericht politici toen in één klap op non- actief kon zetten. Ben je extra nieuwsgierig en wil je precies weten hoeveel er in een kochliaron (lepel) gaat, of hoeveel mnai een purperen mantel kostte in het dure Athene, dan blader je door naar achteren: in de rubriek ‘Geld, maten, maanden’ word je op je wenken bediend!
Ook het psychologische inzicht van Pfeijffer is indrukwekkend, in de hoofdfiguur, de drijfveren van de macht, in ‘de mens’ tout court. ‘Ik vind ambitie een erg boeiend gegeven als instigator, motor, van menselijk handelen. Zonder ambitie gebeurt er niets. En als ambitie faalt, wat de regel is, is ze eigenlijk nog mooier – want nog menselijker’, zo klinkt de auteur in een interview. Alkibiades speelt een hoofdrol in de ontwikkelingen die uiteindelijk resulteerden in het verval van de democratie in Athene, die hij wil redden. Hij ontpopt zich daarbij als een meester-strateeg, die gedurfde zetten doet. En het is merkwaardig hoe het verhaal resoneert in onze moderne tijd. De recente gok van Macron bij de Franse verkiezingen kon zo aan de beredeneerde geest van Alkibiades zijn ontsproten! En Viktor Orban die in zijn eentje op bezoek gaat bij de gezworen vijand? Dat deed Alkibiades hem al voor bij Spartanen …
Staatsvormen, zo leren we in een passage over de Griekse geleerde Protagoras, maken een cyclus door. Hetverval van de oudste democratie ter wereld opent ons de ogen over hoe fragiel deze staatsvorm is, ook nu. In interviews slaat Pfeijffer alarm: we zijn in het stadium beland van de ‘ochlocratie’, het schrikbewind van de massa’. Met politici die ‘een hulpeloze prooi’ zijn geworden van ‘de grillen van de publieke opinie’.
Alkibiades is ook de mooiste man van Athene, die niet verlegen zit om zijn verwijfde kantjes. Zijn lange haren, zijn voorliefde voor fijngeweven stoffen, zijn aantrekkingskracht voor mannen, … maken van hem een boeiende figuur, die durft ‘anders’ te zijn. En al is het streven naar macht en roem een typisch mannending, het zou Pfeijffer niet zijn als hij ook niet enkele vrouwen een mooie rol toebedeelde – voor die tijd zeker geen evidentie. En de exemplaren die hij ten tonele voert, zijn geen doetjes! Van zijn vrouw Hipparete leert hij ‘dat een waarlijk groot man een man is, die ook vrouw durft te zijn’. Timandra, de slavin die aan zijn zijde haar vrijheid vond en zijn tweede vrouw wordt, krijgt het laatste woord, zij neemt de hele ‘twaalfde boekrol’ voor haar rekening. Strijdvaardig neemt zij het gedurende 17 hoofdstukken op voor Alkibiades, nu hij het zelf niet meer kan. Zij voltooit het verhaal en brengt en passant een ontroerende ode aan de liefde. Ze wil hem graag onsterfelijk maken: ‘Hij leent de adem van zijn lezers om te spreken’.
Om af te sluiten: je hoeft ook een tijdje niet meer naar de bioscoop, want de roman is echt filmisch geschreven. Ik denk bijvoorbeeld aan de geweldige scène met het enorme Perzische hof dat zich tergend traag door de eindeloze vlakte in Klein-Azië voortbeweegt. Je mist enkel nog een aangepaste soundtrack! Ook de vele imposante zeeslagen worden met filmische grandeur neergezet.

‘Het gaat niet om de stuurman, maar om het schip’, denkt Alkibiades tijdens een woelige oversteek met zijn manschappen over open zee, waarin hij het van een bange, onervaren stuurman moet overnemen.
Voor een roman van dit kaliber lijken mij beide even belangrijk: Pfeijffer is een geweldige stuurman: hij zet de koers uit, neemt de lezer op sleeptouw, daagt hem uit, loodst hem behendig door het uitgesponnen verhaal. Maar dat doet hij vooral omdat de lading van zijn schip hem zo kostbaar is. Dit verhaal moest hoogdringend worden verteld.