Richard Osinga en Gijs Wilbrink op Lees Meer! - Van Congo tot de Achterhoek
Dat een schrijver niet altijd eenzaam op zijn, haar of hun zolderkamertje schrijft, bewijst Richard Osinga, de tweede gast van Lees Meer. Hij schreef Munt, dat nu op de shortlist voor de Boon Literatuurprijs staat, op zijn treinreizen tussen Amersfoort en Amsterdam. “Buiten zwangere vrouwen en ouderen zouden vooral schrijvers voorrang moeten hebben op drukke treinen,” zegt hij daar lachend over.
In Munt beschrijft Osinga hoe de vondst van een oud muntje in het Oosten van Congo het leven van drie verschillende mensen en hun omgeving verandert. Hun verhalen worden door elkaar verteld, en niet chronologisch. Inspiratie vond Osinga in de verhalenbundel Ficciones van Jorge Luis Borges, meer bepaald in De tuin met zich splitsende verhalen. Bij Borges is het labyrint, als metafoor voor de complexe wereld, een regelmatig terugkerend thema. Osinga verweeft in Munt de verhalen van drie verschillende mensen door elkaar. Er is de archeologe Eva Hendriks die hoopt op een wetenschappelijke doorbraak, de jonge Chinees Xiao Wei, die een suf baantje heeft als opkoper van metaal en Plamedi, een Congolese toeristengids die de weg kent in het regenwoud, maar droomt van Europa. Voor elk van hen betekent de munt iets anders. Osinga situeerde zijn verhaal in Oost-Congo omdat hij vooral op zoek was naar een plek waar men op een andere manier met tijd omgaat. Osinga heeft het in zijn boek ook over het geweld in Oost-Congo, de kindsoldaten en de witte overheersing. Of hij zich daar niet vreemd bij voelde, vroeg Ann De Bie nog, om zich zo die andere perspectieven toe te eigenen. “Tuurlijk wel,” zegt Osinga daarover, “uiteindelijk blijf je wel ‘die witte man’ die schrijft vanuit het hoofd van een Congolees of een Chinees. Het doet je nadenken over relevante vragen zoals ‘Van wie is de geschiedenis eigenlijk? Het was zeker niet in eerste instantie mijn bedoeling om een neokoloniale roman te schrijven, maar als je dat thema eenmaal aanraakt, kan je er natuurlijk ook niet van weg kijken. Dan moet je er wel over nadenken en je daar bewust van zijn.” Osinga heeft in ieder geval wel degelijk zijn research gedaan en was een serieuze kanshebber voor de Boon Literatuurprijs.
Als laatste gast klimt Gijs Wilbrink, schrijver, muzikant en podcaster, op het podium. Voor De Beesten, zijn romandebuut, ontving hij de Bronzen Uil Publieksprijs 2023 en werd hij overladen met lovende recensies. De Beesten speelt zich af in een godvergeten gebied in Gelderland, de Achterhoek, te midden van motoren, stropers, nertsfokkerijen en handeltjes die het daglicht niet kunnen verdragen. De schrijver, die nu zelf in Utrecht woont, keerde daarmee terug naar zijn eigen wortels. Toen hij zelf met vrouwlief in Macedonië was en wat kon uitzoomen op Nederland, ontdekte hij dat de Achterhoek eigenlijk wel een fijne plek was voor fictie, een plek die op postkaartjes gepromoot wordt als plek van ‘farmers en motorcross’, een plek voor populisten, niet voor progressieven.
In De Beesten maken we kennis met Tom Keller, jongste telg van de beruchtste familie van de streek, en gezegend met een door God gegeven talent voor motorcross. Als hij jaren later plotseling verdwijnt, komt zijn opstandige dochter Isa terug naar haar geboortegrond om hem te zoeken. Isa was jaren geleden naar Utrecht verhuisd in een poging haar verleden te ontlopen. Daar vond ze ideologisch gelijkgezinden in de anarchistische punkscene, die al in de jaren 90 zijn mond vol had over thema’s als feminisme, diversiteit… die nu zo hot topic zijn. Toch is die verhuis niet zaligmakend. Ook in de stad wonen even grote klootzakken als in het dorp. Al snel blijkt dat Isa ook in Utrecht niet kan ontsnappen aan haar demonen. Dit zijn de beesten, de nertsen van het familiebedrijf die haar in haar nachtmerries blijven achtervolgen. Thuis is geen plek waar je heen kan gaan, maar draait gewoon om zelfacceptatie, lijkt de boodschap te zijn van De Beesten. Iets wat ook de auteur zelf moest ondervinden, want ook hij werd in stressvolle periodes geplaagd door hallucinaties of demonen in zijn hoofd.
Het was mijn eerste Lees Meer-ervaring, maar het smaakt naar meer. En nu maar afwachten of een van deze literaire beesten binnenkort nog meer in de prijzen zal vallen.
Tekst door: Kris Gijbels
Foto's door: Dieter Tanghe
