The Renegade files, part I

"As the first African American president, I felt a particular obligation to model an inclusive workplace. Still, I tended to discount the role that race and gender - as opposed to the friction that typically arises when you get a group of stressed-out, type A high achievers confined in close quarter - actually played in office dynamics."

In 2008 gebeurt waar generaties Afro-Amerikanen op gewacht hebben: de nieuwe 44ste president van de VS wordt verkozen. Hij heet Barack Obama, heeft Keniaanse roots en is de eerste niet-blanke zetelende machthebber in het Witte Huis. Obama neemt er zijn intrek met zijn (jonge) gezin én schoonmoeder en zal twee legislaturen aan het roer van een van de machtigste naties ter wereld staan. Vier jaar na zijn aftreden verschijnt het eerste deel van zijn memoires: 'A promised land'.

De eerste hap en portrettering van Obama's beloofde land heeft meteen een turf van 700 bladzijden opgeleverd. Het verhaal begint bij 's mans prilste politieke ambities, de ontmoeting met eega Michelle, de keuze voor het senatorschap en de finale sprong naar het Witte Huis. Het orgelpunt is de uitschakeling van Osama bin Laden, de meest gezochte terrorist ter wereld.

Tussen de aankomst in Washington en de dood van bin Laden heeft Obama als president tal van grote en kleine strijden gestreden. Net na zijn aantreden breekt de grootste bankencrisis in de hedendaagse geschiedenis uit. De VS delen net als West-Europa fors in de klappen, wanneer blijkt dat banken en investeerders jarenlang schaamteloos hebben gegoocheld met en verhandeld in toxische kredieten en waardepapieren die in essentie waardeloos zijn. Grote kredietverstrekkers gaan overkop, duizenden (grote en kleine) investeerders kijken tegen het faillissement aan. De crisis dwingt Obama om met een verregaande plan voor economische heropleving voor de dag te komen: The Recovery and Reinvestment Act (2009).

Wanneer deze horde is genomen, wachten er zijn bestuur nieuwe uitdagingen. Het rehabiliteren van een tanende gezondheidszorg (Affordable Care Act), het bestendigen van LGBTQ-rechten (en het beëindigen van het 'Don't Ask, don't Tell'-protocol), antwoorden bieden op de klimaatuitdaging (met de Deepwater Horizon-ramp als uitschieter), buitenlandse relaties tot in het verre oosten bestendigen, komaf maken met diepgewortelde Noord-Afrikaanse dictaturen en bovenal: ook nog even 'vader en partner' wezen, als daar tijd voor is.

Het is net dat fragiele evenwicht dat Obama keer op keer oprakelt en duidt in zijn memoires. Dat er naast alle loodzware beslissingen die een man van zijn kaliber neemt, op het eind van de dag eigenlijk maar één ding overblijft: mensen die je onvoorwaardelijk graag zien en willen dat je af en toe even aan hen denkt. De 44ste president heeft er om die reden een erezaak van gemaakt om vrouw en kinderen op een correcte manier bij zijn ambities te betrekken, en tegelijk de broodnodige privacy te gunnen. In dit boek levert het nu en dan ook geinige taferelen op. Zo wil Obama zijn dochters aanvuren wanneer het gezin tijdens een staatsbezoek aan Brazilië over het wereldberoemde Christusbeeld in Rio vliegt. Hij vertelt dat ze later die dag het beeld van dichtbij gaan bezichtigen. Waarop beide dochters hun oortjes van de iPod even uithalen, vragen of hij het nog eens wil herhalen, en de oortjes daarna 'schouderophalend' weer inpluggen.

Voor zover Obama 101 bijna 'bovenmenselijke' knopen doorhakt tijdens zijn ambt, zijn het altijd zijn gezin, naaste medewerkers en de geest van zijn moeder Anne Durham die hem met de voeten op de grond hebben gehouden. Hij geeft grif toe dat hij niet alles heeft bereikt wat hij wou bereiken. Dat elke brief aan de ouders van een gesneuvelde strijdkracht - Obama ondertekent die consequent met één pen, en het minste veegje dwingt hem om zijn kabinet om een 'reprint' te vragen - hem in het hart treft en dat je, zelfs als president met heel erg veel macht, vaak bijzonder machteloos tegen eeuwenoud onrecht aankijkt.

Laat dat bovenal de reden zijn waarom deze knoert van een terugblik het lezen waard is. Uiteraard heeft Obama zijn memoires een eigen 'flair' gegeven, en uiteraard kun je je afvragen of elk woord en elke reconstructie van ontmoetingen en gesprekken 100% accuraat is. Memoires vertellen nooit 'de' waarheid, voor zover die al bestaat. Wat 'A promised land' los hiervan doet, is mensen een inkijk geven in het werk én de ziel van een wereldleider die op de meest cruciale momenten heel erg eenzaam is, nooit de volle steun van de senaat krijgt, maar desondanks blijft geloven in en werken aan verbinding, duurzaamheid en respect voor ieder mens op deze aardbol. Om die reden werd - zie eindpunt boek - na het uitschakelen van bin Laden een respectvolle islamitische uitvaart voor het lichaam van de overleden al-Qaeda-leider geregeld. Omdat zelfs de grootste vijanden - conform Obama's visie - op een waardige manier de aarde dienen te verlaten.

Obama is dus - en dat wisten we al - alles wat zijn opvolger Trump nooit is geweest. De factor menselijkheid kenmerkte het unieke beleid van de 44ste president van de Verenigde Staten en tilde het land voorzichtig op tot wat het pretendeert te zijn: een beloofd land, met mogelijkheden voor jong en oud, rijk en arm. Obama's politieke traject is nooit van een leien dakje gelopen en zijn opvolger heeft met een averechtse koers in een mum van tijd een ongeziene sociale kaalslag gerealiseerd. Toch heeft Renegade - de codenaam voor Barack Obama - tussen 2008 en 2016 - de kiem geplant voor beterschap, wereldwijd. Als je bovendien weet dat de man 8 jaar lang elke seconde door minstens één persoon gevolgd werd, en dat er ook altijd minstens één iemand wist wanneer hij op het toilet* zat... dan kun je daar alleen maar respect voor hebben. :)

(* codetaal: "Renegade to secondary hold")