HET GETORMENTEERDE LEVEN VAN KLAUS MANN

De DSL van vandaag, 22 mei 2021 titelt: ALTIJD WEER MEFISTO.
Klaus Manns duivelsverzen zijn terug
In het artikel gaat Jos Geysels dieper in op de belangrijke roman van Klaus Mann (1906-1949), Mefisto. Hij portretteert Klaus Mann, de zoon van gevierd auteur en nobelprijswinnaar Thomas Mann, als ‘…een flamboyante kosmopoliet, openlijk homoseksueel, veelgebruiker van morfine en hartstochtelijke schrijver en essayist’.

Hoog tijd om hier Rindert Kromhout bij te betrekken, dacht ik.
Zijn trilogie over de Mannfamilie: Een Mann (2016), En ik was zijn held (2016) en De naam van mijn vader (2020) brengt niet enkel een scherp portret van Klaus Mann, de oudste zoon van Thomas Mann, maar ook van een woelige historische periode: de opkomst in Duitsland van het nazisme, WOII en de nasleep er van.

Boek 1, Een Mann, is een coming-of-age roman. De 19-jarige Klaus wil als auteur uit de schaduw van zijn beroemde vader geraken. Via flashbacks naar zijn kindertijd en jeugd probeert hij de oorzaak van hun moeilijke verhouding te achterhalen. Een gesprek tussen vader en zoon is niet mogelijk, of blijft heel mager. Interessant voor de lezer is dat die ingeleefde flashbacks niet alleen de artistieke familie, met vader Thomas als alles overheersende ‘tovenaar’ tot leven roepen, maar ook hun entourage uit het literaire- en kunstenaarsmilieu en de politieke strekkingen van het begin van de twintigste eeuw. Spilfiguur daarin is niet enkel Klaus, maar ook zijn vooruitstrevende zus Erika.

Boek 2, En ik was zijn held, speelt in 1933. Klaus is 26. Om aan de macht van de nazi’s te ontsnappen, is hij in vrijwillige ballingschap naar Parijs, en later ook naar Amsterdam getrokken. Mede onder invloed van de antifascistische ideeën van zijn oom Heinrich Mann, eveneens een gevierd auteur, voert hij in een eigen tijdschrift, Die Sammlung, felle oppositie tegen Hitler en de nazi’s. Ook zijn zus Erika voert actie, via haar cabaretteksten. Ondertussen mengt Klaus zich in Parijs in het alternatieve kunstenaarsmilieu, en voert hij een hopeloze strijd tegen zijn verslaving. Rode draad door de roman is nog altijd de poging van Klaus om de waardering van zijn vader te krijgen. Ook hier passeren beroemde literatoren (o.a. James Joyce) en uitgeverijen (o.a. Fisher Verlag en Querido) de revue,

Boek 3, De naam van mijn vader, is opgevat als een raamvertelling. Klaus is ondertussen toegetreden tot het Amerikaanse leger. Hij krijgt de opdracht om, samen met de jonge fotograaf John Tewksbury, het verwoeste Europa in kaart te brengen. In hun tocht (het raamverhaal) legt Rindert Kromhout via hun confrontatie met vluchtelingen, de hopeloosheid, het verval de link naar de hedendaagse realiteit. Tijdens die tocht polst John, een literatuurliefhebber, naar Klaus’ vader, maar meer en meer geraakt hij geïnteresseerd in Klaus’ eigen leven. Gedetailleerd vertelt Klaus hem over zijn engagement, zijn ontgoochelingen, zijn relaties, zijn verslavingen, en zijn getroebleerde relatie met zijn vader, uit wiens schaduw hij volgens hem nooit geraakte.

Na de veel bekroonde en door mij verslonden trilogie over de Bloomsburygroep rond Virginia Woolf en haar zus Vanessa Bell, brengt Rindert Kromhout weer met verve een kunstenaarsfamilie historisch, zij het geromantiseerd, in beeld.
De trilogie wordt als adolescentenroman gepresenteerd, en de figuur van Klaus heeft ook alles in zich om jonge lezers te boeien. De toegankelijke vertelstijl van Kromhout is hier zeker een pluspunt.
Maar zoals de Bloomsburytrilogie zullen de romans ook, en misschien vooral, volwassen lezers aanspreken. Klaus en zijn familie hebben mij zeker meegesleept, maar ik heb me vooral ondergedompeld in de goed onderbouwde tijdsgeest, in een bijzondere familie en een fascinerend literair kunstenaarsmilieu.

In boekenvriendschap, Jet