Dementie vanuit een ander perspectief
U kent het wel, het zoveelste boek over het langzame, ondragelijke verlies van een familielid of vriend aan dementie. De persoon die ze al die jaren liefhadden, verdwijnt voor hun ogen elke dag een tikkeltje meer. Stuk voor stuk zijn het prachtige boeken, maar ze zijn lang niet zo uniek meer. Wat als ik u vertel dat er een boek bestaat waarin de verteller de dementerende persoon is? J. Bernlef zette dit verhaal op papier in 1984. In het boek Hersenschimmen neemt hij u mee in de gedachten van het hoofdpersonage Maarten dat worstelt met dementie.
Door het ik-perspectief kunt u perfect de gedachtegang van Maarten doorheen het verhaal volgen. In het begin merk je dat hij wat vergeetachtig is en dat hij heden en verleden door elkaar haalt. Naarmate het boek vordert, worden de gedachten chaotischer. Er komen meer en meer flashbacks tevoorschijn die Maarten beleeft als realiteit. Zo is hij ervan overtuigd dat hij naar een vergadering moet van zijn werk terwijl hij al een aantal jaar op pensioen is. Op het einde van het verhaal is het pijnlijk om te lezen hoe hij zijn eigen vrouw niet eens meer herkent. Zijn gedachten zijn op dat moment ook in het toppunt van chaos beland. Daar ervaart hij nog amper een helder moment.
Hersenschimmen is een echte eye-opener voor elke lezer. Na de laatste bladzijde besef je dat het niet alleen lastig is voor de geliefden van de patiënt, maar dat het minstens even lastig is voor de patiënt zelf. Hoe verschrikkelijk is het niet om te weten dat er iets niet klopt met je, maar dat je niet weet wat? Je vergeet constant wat je nog moet doen, je herkent je naasten niet meer, je beseft dat je herinneringen vergeet, … J. Bernlef schreef met andere woorden een echte literaire topper die je doet nadenken over deze gruwelijke ziekte en je doet inzien dat beide kanten van het verhaal het moeilijk hebben.
