tip van Obama

Via twitter maakt Barack Obama jaarlijks een lijst met zijn favoriete boeken van het afgelopen jaar bekend. Zijn lijst van 2020 bevatte enkele opmerkelijke werken waaronder Al wat goud op de bergen is van C. Pam Zhang. Toen ik las dat de auteur in Beijing geboren was en later opgroeide in de VS werd mijn nieuwsgierigheid geprikkeld. Heeft de auteur haar eigen achtergrond verwerkt in het boek en zouden er ook Chinese invloeden aanwezig zijn? Waarom vond Obama net dit boek zo goed? Dit zijn voorbeelden van allerlei vragen die onmiddellijk bij mij opkwamen. Ik had bovendien ook hoge verwachtingen gezien dit debuut genomineerd werd voor verschillende prijzen.

Wanneer Ma er niet meer is en Ba sterft blijven Lucy en Sam verweesd achter. Samen gaan ze op zoek naar de ideale plek om Ba te begraven en de twee zilveren munten om zijn ogen mee te bedekken. Ze stelen een paard en verlaten de doffe mijnstad waar ze woonden. Zo beginnen ze aan hun zwerftocht door het ruige Amerikaanse landschap. Slangen, tijgerpoten, skeletten van bizons en bandieten komen ze tegen langs hun weg. Ze gaan op zoek naar een nieuw thuis, maar wat maakt van een thuis een thuis?

Al wat goud op de bergen is is zeker en vast een bijzonder boek. Het is een Western met cowboys, bizons, ruige landschappen, goudzoekers, etc… maar het wordt niet verteld op de traditionele manier. Zo is het perspectief deze van migranten en de thema’s zijn naast migratie, racisme en identiteit ook familie en eenzaamheid. Lucy is een van de hoofdpersonages en het verhaal wordt

hoofdzakelijk vanuit haar oogpunt verteld. Als lezer zie je haar groeien van een jong, naïef meisje naar een sterke jongedame. Hiernaast hebben we nog Sam die wel zeer speciaal is. Ze gedraagt zich als een jongen nadat haar vader haar begon mee te nemen naar de mijnen, want een jongen verdient immers meer. Ik vraag me af of hier achterliggend niet ook de Chinese achtergrond van de ouders meespeelt? In China was het voor een gezin belangrijk een zoon te hebben.

Pam C. Zhang hanteert wel een zeer uitzonderlijke schrijfstijl, volgens de Washington Post is deze klinisch, volgens sommige recensenten is het poëtisch. ikzelf vind het moeilijk deze correct te omschrijven. Het boek bestaat uit vier delen, waarbij de eerste twee op dezelfde manier geschreven zijn. Het is precies alsof de auteur probeerde de jeugdige, eerdere kinderlijke blik op de wereld van

de twaalfjarige Lucy op een rauwe, poëtische manier weer te geven. Deze mix vond ik vreemd en kon mij niet boeien. Een tiener als Lucy die op een dergelijke manier spreekt en denkt kon ik moeilijk vatten waardoor ik mij ook moeilijk kon inleven in het verhaal. Het perspectief en de stijl matchen niet echt en er waren momenten waarbij ik zelf dacht dat het voor de auteur er vooral om ging om aan te tonen dat ze literair zeer sterk is door een veelheid aan taalkundige stijlfiguren

te gebruiken. Grammaticale kennis overheerste het mooie verhaal. Hiernaast werden er vaak Chinese uitdrukkingen gebruikt in de gesprekken met Ma en hier miste ik de vertalingen. De relevantie van de zinnen gingen zo verloren. Voorbeeld: ‘Ni zhi dao’ (‘jij weet het’), geeft de zin een bepaalde betekenis die je zonder de vertaling mist. Dit is zonde en een kleine noot met de vertaling had dit kunnen oplossen

In een derde deel leren we het verhaal van Ba en Ma kennen. Waarom is Ma naar de VS gemigreerd? Hoe hebben Ba en Ma elkaar leren kennen? Ba verteld hier aan Lucy het verhaal van hem en Ma. Het verhaal van de ‘’Big American dream’’ die niet voor iedereen werkelijkheid wordt. Dit deel beviel mij zo veel beter dan de eerste helft van het boek. Het is in een andere stijl geschreven wat

mij beter beviel. Het toont bovendien ook aan hoe veelzijdig de auteur wel niet is. Indien gans het boek geschreven zou zijn zoals dit derde deel zou ik het zeker hoger hebben gescoord!

In een laatste deel volgen we opnieuw Sam en Lucy. Het verhaal wordt hier heel wat rauwer en harder, net als de manier waarop de auteur het brengt. Het hoofd thema is ‘thuis’. Wat is een thuis en waar vinden we die? Sam en Lucy zijn dan wel geboren in de VS maar door hun uiterlijk worden ze als vreemden beschouwd en zijn ze nergens welkom. Wanneer ze naar het land van herkomst

van hun ouders zouden gaan, zien ze er dan wel hetzelfde uit, maar ze spreken niet eens de taal. Dit aspect weet de auteur zeer goed te verwoorden, het is alsof zij zelf nog worstelt en op zoek is naar haar eigen plekje en thuis.

Het lijkt mij een moeilijke taak dit boek te vertalen zonder veel verloren te laten gaan. Zo is er bijvoorbeeld een passage waarbij Lucy ‘thuis’ spelt en aan elke letter een omschrijving geeft. In het Engels wordt thuis ‘home’, dit zijn compleet andere letters waardoor de vertaler voor een uitdaging komt te staan. Maar ook door de complexe manier van schrijven gaat er veel verloren met een vertaling. Voor mij is dit een over-hyped boek. De schrijfstijl van de eerste twee delen beviel mij niet en ik kon er maar moeilijk doorkomen. Ik vraag me af of het boek in de originele taal niet beter zou zijn? De auteur wil bovendien te veel uitpakken met haar literaire kennis. Voor mij een teleurstellende 2.5 sterren.