‘Keep breathing’ Over De rest van ons leven van Els Beerten

‘Keep breathing’

Over DE REST VAN ONS LEVEN ELS BEERTEN

Deze coming-of-age roman kan net zoals het veelvuldig bekroonde Allemaal willen we de hemel, ook op het volwassenrekje staan.

De rest van ons leven speelt zich deels in Italië en deels in Engeland af. Het verhaal start met een korte afscheidsscène bij een trein naar Napels. Hoofdfiguur Fredo zwaait zijn vriend Luigi en zijn vrouw Gloria uit, die naar België emigreren. Hij blijft op het perron achter met Luigis schoonzus Carlotta en het zoontje Vito.

In de volgende 149 bladzijden blikt Fredo terug op zijn eigen geschiedenis

Hij vertelt in de tegenwoordige tijd over zijn kinderjaren in Italië, zijn wortels in een kappersfamilie, de dood van zijn moeder aan de Spaanse griep, de emigratie naar Engeland, zijn sterke band met zijn vader, en hoe zij in Liverpool overleven en integreren als kappers.

Wanneer de Tweede wereldoorlog uitbreekt, wordt vader Piëtro, als ‘vijandig’ Italiaan, samen met 1500 Italiaanse geïnterneerden en nazi’s gedeporteerd naar Canada. Hun schip wordt getorpedeerd. Fredo mist zijn verdronken vader, geraakt in een depressie en wordt naar het platteland gestuurd. Terwijl de oorlog voortwoedt, maakt hij zich daar, op de boerderij van Penny, nuttig en vindt hij er rust en liefde.

In het nabije krijgsgevangenkamp maakt hij kennis met Luigi Monteleone, met wie hij na de oorlog, wanneer Penny’s man terugkeert, terug naar Italië trekt. Hij wordt er opgenomen in het gezin van Luigi, zijn vrouw Gloria, zijn zoontje Vito en Gloria’s zus Carlotta. Het gezin strijdt tegen de armoede. Zij worden gesteund door oom Roberto, die een beduidende rol in hun leven speelt. Op Gloria, drukt een onuitgesproken droefenis.

Fredo maakt zich nuttig, stelt zich vragen bij de maffiose burgemeester, en stoot op een familiegeheim. Wanneer Luigi en Gloria naar België trekken om er een nieuw leven in de mijnen te starten, deelt Fredo met Carlotta de zorg om Vito, tot ook zij naar België emigreren.

Dank zij het terugblikkend relaas in de tegenwoordige tijd kan de lezer zich zowel inleven in het kind als in de man Fredo. Kinderlijke spontaneïteit en korte dialogen wisselen met overdenkingen van een volwassen man die het leven in vraag stelt.

Enkele voorbeelden:

Wanneer vader Piëtro en zoontje Fredo emigreren naar Engeland en grootmoeder achterblijft, vertolkt hij de jonge Fredo:

‘ Niet huilen’, zegt hij dan, te laat. De tranen zijn al vertrokken uit haar ogen, met zoveel kracht dat ik achter mijn vader kruip en mijn armen om zijn benen sla en de zijne om mijn grootmoeder en terwijl zegt dat ze stikt als we nu niet vertrekken.’(p.17)

Jaren later, wanneer Gloria met Luigi zonder hun zoontje Vito naar België emigreert, protesteert de man Fredo :

‘ Maar ze is ook de moeder van Vito. Hoe kan ze daar opeens mee ophouden?’

‘ Ouders doen zulke zaken niet, Carlotta. Ouders zijn mensen die blijven. Het is hun plicht.’(p. 139-140)

Bij perspectiefwissel in het midden van de roman (pagina 145) is Vito, Luigis achtergelaten zoontje (10) aan de beurt.

Ook hij start met de afscheidsscène van zijn ouders op het perron, als kleine jongen tussen Fredo en zijn tante (zia) Carlotta in. Hij vraagt zich af waarom hij niet mee mag naar België:

‘Het moet wel een heel klein land zijn, als ik er niet meer bij kan.’ En hij treurt:

‘ Het maakt niets uit. Ook al loopt de zee uit mijn ogen, de trein vertrekt toch.(p.153).

De jonge Vito vertelt nagenoeg chronologisch over zijn school, de meester, zijn vriendje Gianno met wie hij klinkende ruzie krijgt. De pientere jongen stelt zich vragen bij de roddels over zijn ongetrouwde tante Carlotta en Fredo, en over het leven zelf. In het verre België wordt een broertje geboren en Vito doet een vreselijke ontdekking die hij geheim moet houden van oom Roberto. Het verhaal eindigt met het uiteindelijke vertrek van Vito, Carlotta en Fredo naar België; De cirkel is gesloten.

Wat brengt De rest van ons leven als roman? In de eerste plaats een ongewone, belangwekkende familiegeschiedenis. Daarin spelen opgroeien in moeilijke tijden, de rol van ouders, opvoeden en opgevoed worden, de onontkoombaarheid van het lot, migratie en de gevolgen ervan een rol.. Thema's die nog altijd, en nu zeker, actueel zijn. Maar er is meer.

De rest van ons leven is ook een historische roman, gaande van WOI over het interbellum naar WOII. Het perspectief is ongewoon en net daardoor interessant: het leven gezien vanuit Italiaanse migranten in Engeland, de ‘vijand’, overleven in het verarmde Italië na WOII, de tweede migratie naar België. De oorlog is in korte historische fragmenten aanwezig, zoals de deportatie van Italianen in WOI, de slag om de Ardennen, Engelse stadskinderen die naar het platteland vertrekken, de conventie van Génève in 1943, de rol van de maffia in Italië…Nooit diepgaand en uitgebreid, de familiegeschiedenis blijft op de voorgrond, maar waardevol als prikkels voor het collectieve geheugen.

Ook de sfeer ademt de oorlog en het interbellum uit. Foto’s van bijvoorbeeld Rita Hayworth, Vivien Leigh, Judy Garland, Ingrid Bergman, Vera Lynn, gezongen door de kleine Vito kleuren de geschiedenis in.

De rest van ons leven kun je zien als een aanvulling van Allen willen we hemel, ook al is de roman is minder indringend en diepgaand. De historische fragmenten dienen vooral als duiding van een familiegeschiedenis. Bijkomende thema’s als het migratieprobleem en de ouder- kind relatie blijven actueel, en dit maakt de roman zeker waardevol voor een breed publiek. En voor het collectieve geheugen.

In boekenvriendschap, Jet