Onderdrukking en misbruik in een katholiek jongensinternaat

‘Want indien zij dit doen aan het groene hout, wat zal met het dorre hout geschieden?’ Met dit citaat uit de Bijbel begint Jeroen Brouwers de psychologische roman Het Hout. Doorheen het verhaal wordt duidelijk dat ‘het hout’ een negatief motief wordt en het al helemaal niets met vroomheid te maken heeft. De auteur confronteer de lezer met het misbruik in de katholieke kerk in de jaren vijftig van de vorige eeuw.

Het is 1953 wanneer de jonge Ernest Haman arriveert als leraar in een jongensinternaat nabij de Duitse grens. Na enkele jaren wordt hij, na aandringen van de andere broeders, ook lid van de gemeenschap.

Hij wordt omgedoopt tot broeder Bonaventura. Na een tijd wordt het duidelijk dat hij de verkeerde keuze heeft gemaakt. Net zoals de leerlingen in het internaat, zal ook hij niet ontsnappen aan het regime van strengheid en onderdrukking. Wat hem vooral frustreert, is de onmacht die hij voelt bij zichzelf, maar ook heeft tegenover de leerlingen. ‘Levend ben ik in feite precies zo dood, mijn leven als papierprop vertrappeld onder de sandalen van kloosterreglementen, onderdrukking, verklikking, verblinding.’ (p.107).

Niet alleen de tucht is dagelijkse kost, ook de onkuise zaken zijn alom aanwezig. Gelukkig heeft broeder Bonaventura een andere visie en neemt hij er niet aan deel. Frappant vind ik wel, is dat hij, net zoals de rest, zwijgt over wat er gaande is achter die muren. Hij weet wel dat dit niet verantwoord is, maar houdt zijn lippen toch stijf op elkaar. ‘Ik geloofde het niet. Hoewel. Ik weigerde het te geloven. Erover zwijgen is een zonde tegen de moraal en misvormt mij tot de lafaard die ik ben.’ (p.121).

Ik vind dit een meesterwerk! Door gebruik te maken van het ik-perspectief, wordt het een verhaal vol spanning en emotie. De auteur geeft de sfeer in het internaat en de dynamiek tussen de personages uitstekend weer. ‘Omdat hij er is, hangt er een tombeachtige atmosfeer.’ (p.132).

Brouwers slaat een heilig huisje in met deze roman over de hypocrisie en wreedheid die schuilgaat achter de façade van katholieke instellingen. Voor wie houdt van een diepgaande en onvergetelijke leeservaring, is dit boek zeker een optie! Dit verhaal zal gegarandeerd nog lang in mijn gedachten nadreunen.