Het smalle pad tussen twee passies
Het stapeltje (zeg maar, stapel) romans van Anna Enquist (°1945) is een vertrouwd ijkpunt in mijn boekenkast. Vanaf haar debuut Het meesterstuk (1995), over Het geheim (1997) naar onder meer De thuiskomst (2005), Contrapunt( 2008), Kwartet (2014) (…) tot Sloop (2021). Haar bibliografie telt daarnaast ook een rijke oogst aan verhalen, novelles, en vooral poëzie.
Dat Anna Enquist psychoanalytica/ -therapeute is én een begenadigd pianiste en celliste vertaalt zich in al haar romans en poëzie. Ook in SLOOP staan muziek en psychologie centraal, samen met het thema moederschap. Ook dat is een terugkerend thema in haar werk.
De in binnen- en buitenland gevierde componiste Alice Augustus kreeg van het Koninklijk Symfonie Orkest de opdracht voor een groots opgevatte compositie. Maar Alice Augustus wankelt op een smal pad tussen twee werelden: enerzijds het totale geluk van het componeren, en anderzijds een onvervulbare kinderwens.
In het componeren verliest ze totaal zichzelf, hetgeen prachtige passages oplevert over de groei van een compositie, de klank van de instrumenten, de muziek zelf. Je hoeft geen muzikant of grote muziekliefhebber te zijn om je ondergedompeld te voelen.
De onvervulde- en naar het lijkt onvervulbare- kinderwens versombert haar geluk op het toppunt van haar carrière. De problematiek grijpt diep aan. De therapeute Enquist volgt haar worsteling langs de fertiliteitskliniek, bij de psycholoog en in de ontmoetingen met haar vriendin Svea- de ideale moeder. Met Alice graaft ze naar het waarom van die kinderwens: haar kille jeugd? Haar minderwaardigheidscomplex, aangepraat door haar moeder en de wens naar zelfbevestiging (‘Opnieuw geboren worden in mijn dochter…Een enorme, concrete herkansing’)? De idee dat een succesvolle carrière niet samengaat met een kinderwens? Iedere vraag krijgt een plaats in de chronologie van haar leven. Als een rode draad daardoorheen loopt de biografie van Joseph Haydn, in wie ze een inspirerende zielsgenoot herkent. Haar worsteling is heftig, maar haar onzekerheid en haar destructieve gedachten kennen geen maat, waardoor je als lezer uiteindelijk zeer welwillend moet zijn om de onzekere Alice te blijven begrijpen.
Op de omslag staat een beeld van een touwtjespringend meisje. In het begin van de roman staat Alice te kijken naar de sloop van het kunstwerk (van Co Westerik). In de loop van de roman legt ze het verband met haar jeugd en (wellicht) de sloop van het geloof in haar eigenwaarde. De reële sloop wordt een symbolische sloop en de titel van haar compositie én van de roman. Naar het einde toe wordt het verhaal voorspelbaar, terwijl het slotakkoord dan weer hard binnenkomt.
Net als haar ander werk heb ik SLOOP geboeid gelezen, vooral betoverd door de gelaagdheid en Enquist directe, analyserende vertelstijl, doorspekt met de poëzie van de muziek.
Het stapeltje romans wordt een kleine toren in mijn boekenkast. Stuk voor stuk romans van Anna Enquist om naar terug te grijpen.
In boekenvriendschap, Jet
