mooi geschreven, inhoudelijk minder sterk
‘John Boyne’ is een begrip geworden binnen de boekenwereld. Wie heeft er nu nog nooit een boek van hem gelezen? En wie heeft er nog nooit van deze auteur gehoord? Hij schreef reeds meerdere romans en zijn De jongen in de gestreepte pyjama uit 2006 werd een heuse bestseller. Het boek werd maar liefst in zevenvijftig talen vertaald, er zijn 11 miljoen exemplaren van verkocht en bovendien werd het verfilmd. Nu zestien jaar later waagt de auteur zich aan een sequel met Toen de wereld brak. Zal deze de records van De jongen in de gestreepte pyjama verbreken? Deze keer staat Gretel centraal, de zus van Bruno die te kampen heeft met onverwerkte oorlogstrauma’s.
De tweeënnegentig jarige Gretel Fernsby woont in een luxeappartement in hartje London. Ze spreekt nooit over haar verleden en leidt een rustig leventje. Wanneer haar onderbuur sterft krijgt ze nieuwe buren. Aanvankelijk is ze wantrouwig tegenover het jonge gezin. Maar al snel sluit ze vriendschap met de jonge Henry, het tienjarig zoontje van het gezin. Hij doet haar denken aan haar broertje Bruno en al snel komen er herinneringen naar boven die ze al jaren geprobeerd heeft te verdringen, zoals haar oorlogsverleden. Haar vader was commandant in Auschwitz en heeft duizenden doden op zijn geweten. Na de oorlog vluchtte ze van Polen naar Frankrijk, waarna ze via Australië in Groot-Brittannië terecht kwam, waar ze nu nog steeds woont.
Het Auschwitz Museum bekritiseerde De jongen in de gestreepte pyjama en haalde aan dat het boek niet gebruikt mocht worden op school tijdens historische lessen. Volgens het Museum zou de auteur geen accurate kennis hebben van de holocaust. Anderen hebben het er dan weer moeilijk mee dat de auteur gewin haalt uit het leed dat Joden werd aangedaan. Deze discussies laaiden terug hoog op bij het verschijnen van de sequel Toen de wereld brak. De auteur verdedigt zich door aan te geven dat beide boeken fictie zijn en niet gebaseerd zijn op bestaande personages. Toen ik De jongen in de gestreepte pyjama las kon ik mij niet echt vinden in deze kritieken, maar na het lezen Toen de wereld brak had ik ook wel enige bedenkingen.
Het boek bevat twee grote verhaallijnen. Enerzijds het heden waarbij het verhaal wordt verteld over de relatie tussen Gretel en haar nieuwe buren en anderzijds, via flashbacks, het verleden waarbij we meer over Gretel’s verleden te weten komen, net na de Tweede Wereldoorlog en hoe ze haar leven opnieuw probeerde op te bouwen. Het zijn beide zeer sterke relazen waardoor het niet duidelijk is waar de auteur zijn focus op gelegd heeft: het verhaal van Henry in het heden, of Gretel die haar oorlogstrauma’s nooit verwerkt heeft. Het zouden eigenlijk ook wel perfect twee afzonderlijke verhalen kunnen zijn. Het ene verhaal verdrinkt zichzelf een beetje in het andere, wat zonde is want afzonderlijk zouden ze wel tot hun recht komen. Ze passen ook niet goed samen en ze leiden tot een bizar einde.
De uiteindelijke plot past niet bij het karakter van het hoofdpersonage alsook niet bij de geest en de sfeer van het verhaal. Het teleurstellende einde was voor mij de grootste domper, waardoor ik ook vragen ben gaan stellen bij andere aspecten uit het boek. Vooral het gedeelte over Gretels verleden kwam bij mij niet altijd even realistisch over. Zo verandert ze haar familienaam om te verstoppen dat ze Duitse is, maar haar typisch Duitse voornaam behoudt ze? Niemand lijkt ondanks haar voornaam haar afkomst door te hebben. Bovendien zou ze accentloos Engels gesproken hebben, wat mij ook lijkt te verbazen. Hiernaast is er ook nog de band tussen Gretel en haar buurvrouw Heidi, die maar al te toevallig is om realistisch te kunnen zijn (om spoilers te voorkomen kan ik hier niet dieper op ingaan).
In het heden weet Gretel haar verleden goed verborgen te houden, wat in het echte leven toch wel minder eenvoudig zal zijn dan in het boek weergegeven wordt. Het verhaal over Henry en zijn ouders waardeerde ik het meest. De auteur weet hoe hij zijn personages dient neer te zetten. Zo heeft de kleine Henry mijn hart gestolen, vanaf de eerste pagina dat hij in beeld kwam. Had de auteur een boek geschreven over de gebeurtenissen rond deze kleine jongen had ik het boek zeker veel hoger gescoord. Door John Boynes verfijnde schrijfstijl doet hij zijn lezers meevoelen met zijn personages en weet hij je te raken in je hart.
Op zich is Toen de wereld brak geen slecht verhaal, maar een beter research had voor een inhoudelijke betere uitwerking kunnen zorgen.
Hoewel ik het boek graag gelezen heb, vooral dankzij de vernuftige schrijfstijl van de auteur, hield ik er een wrang gevoel aan over. Teveel zaken klopten niet en leken mij onrealistisch, hierbij was de uiteindelijke plot de grote boosdoener en een afknapper voor mij. Het is niet omdat je een bestseller auteur bent en een sequel schrijft van een razend populair boek, dat die dan automatisch ook goed is. 2,5 sterren.
Synopsis
Een oude vrouw moet haar herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog onder ogen komen om iets recht te zetten wat haar al levenslang achtervolgt.